U HẠT NHIỄM KHUẨN
(Botryomycosis)
1. ĐẠI CƯƠNG
U hạt nhiễm khuẩn (Botryomycosis) là một phản ứng viêm nhiễm khuẩn mạn tính ở da và niêm mạc. Bệnh được mô tả đầu tiên trên động vật ( ngựa) vào năm 1870.
Thuật ngữ Botryomycosis có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp Botrys có nghĩa là “chùm nho” và Mycosis có nghĩa là nấm vì lúc đầu được cho là nguyên nhân do nấm gây nên. Các thuật ngữ khác có thể sử dụng như Bacterial pseudomycosis, Staphylococcal actinophytosis, Granular bacteriosis, và Actinobacillosis.
2. NGUYÊN NHÂN
Tụ cầu vàng là nguyên nhân thường gặp nhất. Sau đó đến Psedomonas aeruginosa. Ngoài ra, một số vi khuẩn khác cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh như Proteus hoặc Escherichia coli.
Tiền sử chấn thương tại nơi xuất hiện tổn thương. Theo một số nghiên cứu thì dị vật và vi khuẩn là hai yếu tố quan trọng căn sinh bệnh học của bệnh. Sự cân bằng giữa vi khuẩn và tác nhân gây bệnh cũng ảnh hưởng đến quá trình tiến triển của tổn thương. Suy giảm miễn dịch (nhiễm HIV/AIDS, hội chứng tăng IgE trong máu), nghiện rượu, đái tháo đường cũng là yếu tố thuận lợi cho sự xuất hiện bệnh.
3. TRIỆU CHỨNG
Thương tổn là khối sùi ở bất kì vị trí nào của cơ thể, thường gặp nhất là ở các chi và vùng mặt hoặc vùng sinh dục, màu đỏ thẫm, mềm, kích thước từ 0,2-0,5 cm, giới hạn rõ, dễ chảy máu, da xung quanh có thể viêm đỏ, đôi khi bình thường. Trường hợp tổn thương ở sâu có thể khởi đầu là nodule chắc, đau, sau một thời gian tổn thương loét, chảy dịch hoặc chảy mủ.
Thương tổn thường gặp ở da. Tuy nhiên tính trạng nhiễm khuẩn có thể xuống tổ chức dưới da, cân, cơ và xương. Rất hiếm khi tổn thương ở các cơ quan nội tạng như phổi, gan… Kanchan Katapadi và cộng sự mô tả u hạt nhiễm khuẩn ở phổi ở bện nhân nhiễm HIV/AIDS. Dạng lan tỏa cũng có thể xảy ra, nhất là ở những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường, AIDS với nhiều mức độ khác nhau như các sẩn lan tỏa hoặc áp xe rò mủ.
Nếu không được điều trị, tổn thương có thể tồn tại kéo dài một tháng.
Bệnh nhân thường không có biểu hiện các triệu chứng toàn thân.
Hình ảnh mô bệnh học cho thấy phản ứng viêm sinh mủ dạng u hạt chứa rất nhiều vi khuẩn bao quanh là các tế bào viêm, bao gồm: tổ chức bào, tương bào, tế bào khổng lồ và các bạch cầu đa nhân kèm theo tăng sinh rất nhiều mạch máu.
(Tài liệu được biên soạn bởi PGS. TS. Nguyễn Hữu Sáu của Bộ môn Da liễu, trường Đại học Y Hà Nội)